Дюйм
Бірлігі:
- Ұзындық / қашықтық
Дүниежүзіндегі қолданыс:
- Алғашқыда Америка Құрама Штаттарында, Канадада және Ұлыбританияда қолданылған.
Сипаттама:
Дюйм - көбінесе ағылшын және АҚШ дәстүрлі өлшем жүйелерінде қолданылатын ұзындықты өлшеу бірлігі, 1/12 футқа және 1/36 ярдқа тең.
Анықтама:
1959 жылдан бері, дюйм 25.4мм (миллиметрге)ретінде анықталып, халықаралық жағдайда қабылданған.
Түпнұсқа:
Дюйм Ұлыбританияда кемінде 17 ғ. бері қолданылып келеді және 1066 жылы үш арпа дәнінің сызық бойымен бір-біріне жалғасқан ұзындығына тең ретінде сипатталды (бұл ұғым бірнеше ғасыр бойы болған).
12 ғ. шотланд дюймі адамның бас бармағындағы саусақтың еніне тең ретінде анықталған. Ондай ұғымдағы бірліктер Еуропаның көптеген жерлерінде болан. Аудармасы "саусақ" деген дюймді білдіретін сөздер португал, француз, итальян, испан және басқа да тілдерде кездеседі.
Ағылшын сөзі "дюйм" латынның "Uncia", он екіден бір бөлік (дюйм дәстүрлі түрде 1/12 of a футтың 12/1 бөлігі болып табылады) дегеннен шыққан.
Тіпті 20ғ. басында да дюймнің әртүрлі мағынадағы нұсқалары дүниежүзі бойынша қолданылып келді. Олардың бір-бірінен өзгешелігі кемінде 0.001% болатын. 1930 жылы Ұлыбританияның Стандарттар Институты дюймді дәл 25.4мм деп қабылдады. АҚШ-тың Америкалық Стандарттар Ассоциациясы ондай қадамға 1933 жылы барды. Бұл анықтаманы ең алғаш 1951 жылы Канада қабылдаған болатын.
1959 жылы АҚШ пен Британ Достастығы елдері стандартталған 25.4мм дюймнің анықтамасы ретінде қабылдаған келісімге қол қойды.
Жалпы сілтемелер:
- Америка Құрама Штаттарының вотер (25 цент) тиынының диаметрі бір дюймнен сәл ғана кем.
- Ересек адамның көз алмасының диаметрі шамамен бір дюймді құрайды.
Падаланылу контексті:
1995 жылы Біріккен Корольдікте дюйм (фут, ярд, милямен қатар) ресми түрде жол белгілері мен соған қатысты жылдамдық пен қашықтықты өлшеу жүйесінің негізгі бірлігі болып жарияланды. Басқа жағдайларда метрикалық өлшемдер негізгі жүйе болып саналады, дегенмен, дюймді әлі де пайдаланады, әсіресе 50-жылдары Британияда дүниеге келіп, білім алған адамдар.
Америка Құрама Штаттарында испекторлар метрдің 1/39,37 бөлігіне тең АҚШ Шолуының дюймін қолданады. Ол 1 футты метрдің 1 200/3 937 бөлігіне тең деген 1893 жылғы Менденхолл Бұйрығының негізінде алынған.
Құрамдас бірліктер:
- Дюйм империялық өлшеу жүйесінде дәстүрлі түрде ең кіші бүтін бірлік болып табылады. Дюймнен де кіші ұзындықты өлшеуде дюймнің бөлшекті мәндері 1/2, 1/4 , 1/8, 1/16, 1/32 және 1/64 қолданылады.
- Ұлыбританияда 19 ғасырдың басында инженерлер неғұрлым дәл өлшеу үшін дюймнің мыңнан бір бөлігін пайдаланған. Кейінірек, бұл өлшем бірлігі тоу (thou) ретінде мәлім бола бастады.
Дәрежелер:
